مخزن آب
نیاز به ذخیره آب سبب طراحی و ساخت مخزن آب در جنس ها و طرح های مختلف شده است. وظیفه اصلی این مخازن، ذخیره ی آب و حفظ کیفیت آب در برابر عوامل محیطی می باشد.
بهره گیری از مخازن آب، از دیر باز در میان اقوام و ملت ها رایج بوده است. طبق بررسی های صورت گرفته توسط باستان شناسان، تاریخ ساخت اولین مخزن ها به بیش از پنج هزار سال پیش مربوط می باشد.
پس از هوا، آب اصلی ترین و با اهمیت ترین نعمت محسوب می‌شود. بقای انسان و سایر موجودات به وجود آب کافی و سالم بستگی دارد. از دیرباز، انسان به منظور استفاده بهینه از آب؛ به جوی، کوزه، لوله، ظرف و مخزن آب نیاز داشته است. نیاز به ذخیره ی آب، سبب تهیه ی مخازن مخصوص ذخیره ی آب شده است. از این مخازن به منظورهای مختلف و در مواقع متفاوت استفاده می شود. خاصیت اصلی این مخزن ها، ذخیره ی آب و جلوگیری از تغییر کیفیت آب می باشد.
تاریخچه مخزن آب
ساخت این مخازن، سبب پیشرفتی چشمگیر در کیفیت زندگی مردم شده است و زندگی قبایل ساکن در طبیعت، افراد ساکن در روستاها و ساکنین شهرها را آسان نموده است. اهمیت مخزن های ذخیره ی آب، در زمان جنگ، بیماری، کم آبی و فصول گرم سال نمایان می شود.
در گذشته وجود ذخایر آبی در زمان جنگ و محاصره ی قلعه ها، روستاها و شهرها امری بسیار مهم بوده است. در طول تاریخ، عدم وجود منابع آبی و ابزار ذخیره ی آب در قلعه ها، قبیله ها و شهرها در زمان جنگ یکی از مشکلات عمده محسوب شده است.
ایران از دیرباز کشوری پرآب و غنی بوده است. اما نیازهای متفاوت و روزمره ی انسان به آب، سبب ساخت مخازن ذخیره ی آب و ابزارآلات بهره گیری از آب شده است. آب انبار، حوض، سدهای خاکی و سنتی، مخزن های قدیمی ذخیره ی آب بوده اند. آب انبار، انباری بزرگ، سرپوشیده و تمیز در زیر زمین خانه ها بوده است که آب خانه ها و گاهی آب مورد نیاز محله ای را تأمین نموده است.
اهمیت آب انبارها
آب انبارها از جوی های آب شهری یا چشمه های داخل محله پر از آب می شدند و در مصارف روزانه از ذخیره ی آنها استفاده می‌شد. حوض یکی دیگر از مخازن ذخیره ی آب محسوب می‌شود که امروزه اغلب به صورت استخر ساخته می‌شود. حوض ها محلی گود و سر باز در حیاط خانه ها بودند که آب آنها از طریق جوی آب، آب انبارها یا شیر آب تامین می شد. آب حوض اغلب به منظور شست و شو و سرویس بهداشتی مورد استفاده قرار می گرفت.
حوض ها نشاط و انرژی خاصی به حیاط خانه ها می بخشیدند. ابتدا مخازن به وسیله ی سنگ، گل و چوب ساخته می شدند. مخازن ساخته شده به وسیله ی سنگ و گل، از استحکام بیشتری برخوردار بودند. امروزه برخی از مخزن های قدیمی و سنتی را مرمت نموده و مورد استفاده قرار می دهند. امروزه با ورود علم و تکنولوژی به عرصه ی ساخت مخازن آبی، از متریال مختلفی چون؛ پلی اتیلن، فولاد، استیل، ورق گالوانیزه، فایبرگلاس و… در ساخت مخزن ها استفاده می‌شود.
کاربرد انواع مخزن آب
ابتدا، مخزن ها با ساختاری ساده و به منظور نگهداری آب مصرفی ساخته می شدند. با گذر زمان و افزایش نیازهای انسان، تهیه ی آب در موارد زیر به عهده ی مخزن ها می باشد.
• تامین آب مصرفی و آب شرب منازل و ساختمان ها
• آبیاری و پرورش محصولات گیاهی و کشاورزی
• تامین آب مورد نیاز سازمان آتش نشانی به منظور اطفاء حریق
• تامین آب مورد نیاز کارخانه ها و صنایع در تولید محصولات و کالاهای مختلف
• تامین آب رشته های ورزشی آبی در سالن های ورزشی
• تامین آب مورد نیاز مرغداری ها و گاوداری ها و مراکز دامپروری
نبود سیستم آبرسانی و کمبود آب
در برخی روستاها نبود سیستم آبرسانی صحیح و کمبود آب موجب بهره گیری از مخزن پیش ساخته شده است. به طوری که با استفاده از مخزن ها، آب را از جایی به جای دیگر حمل نموده یا در مکانی ثابت ذخیره می نمایند. در شهرها نبود آب لوله کشی کافی، سبب بهره گیری ساکنین شهرها از از مخازن در اندازه های گوناگون شده است.
در برخی ساختمان ها، فشار آب پایین سبب استفاده از مخازن ذخیره ی آب شده است. در ساختمان ها و منازل مسکونی، از مخازن ذخیره ی آب در مواقع اضطراری و بحرانی بهره میگیرند. در اطفاء حریق به صورت هوایی و زمینی، به مخازن حاوی آب نیاز می باشد.
به منظور تأمین آب شرب دام و طیور، شستشوی محل نگهداری حیوانات و تنظیم سیستم تهویه در مرغداری ها، گاو داری ها و مراکز دامپروری،از چاه ها و مخازن ذخیره ی آب بهره میگیرند. گاهی به منظور تامین آب مورد نیاز در آبیاری گیاهان و درختان کشاورزی در فصول گرم سال، از مخازن ذخیره ی آب استفاده می‌کنند.
انواع مخزن آب
در گذشته، از متریال ساده مانند گل، سنگ، چوب و فلزات ساده در سازه ها و ساخت مخزن آب استفاده می کردند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ورود متریال مختلف به صنعت مخزن سازی، مخازن از جنس پلی اتیلن، فلز، سیمان، پلاستیک، فایبرگلاس، ورق گالوانیزه و… ساخته میشوند. انتخاب جنس مخازن ساخته شده به ابعاد مخزن و موارد استفاده از آن بستگی دارد. مخازن در ابعاد مختلف و به شکل بیضی، مربع، مستطیل، استوانه و قیف مانند ساخته میشوند.
جنس انواع مخازن آب
مخزن های طراحی شده اغلب از جنس پلی اتیلن یا فلز می باشند. نکته قابل توجه در مورد متریال مورد استفاده در ساخت مخزن ها، حفظ کیفیت آب و جلوگیری از آلوده شدن آن می باشد.
مخزن آب پلی اتیلن
منبع های آبی پلی اتیلن، در اندازه های کمتر از 100 لیتر و بیش از 50 هزار لیتر تولید میشوند. اندازه ی استاندارد مخزن آب، اغلب دارای گنجایش کمتر از 20 هزار لیتر می باشد. عدم واکنش پذیری پلی اتیلن با آب و حفظ کیفیت آب، سبب مناسب بودن این مخازن به منظور ذخیره ی آب و سایر مایعات می باشد.
سبک و قابل حمل بودن، مقاومت در برابر تغییرات شیمیایی و فرسودگی، از ویژگی های قابل توجه این مخازن می باشند. این منبع ها بر اساس شکل ظاهری، تعداد لایه های پلاستیکی و موارد استفاده، به 8 دسته تقسیم میشوند. منبع آب ایستاده یا عمودی، منبع آب افقی یا خوابیده، منبع آب هوایی، منبع آب زیر پله ای، منبع آب نیسانی، منبع آب ساده رو، منبع آب قیفی، منبع آب مکعبی از انواع منبع آب از جنس پلی اتیلن می باشند.
مخازن آب عمودی
مخزن آب عمودی، به علت طراحی کف مناسب، نیازی به پایه ندارد. این مخزن ها در ارتفاع های مختلف و حجم های متفاوت از 100 الی 20000 لیتر، تولید میشوند و در موارد مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. منبع آب ایستاده به علت طراحی خاص و اشغال حداقل فضا، در مکان های کوچک بدون محدودیت ارتفاع قابل استفاده می باشد. منبع آب عمودی، به منظور مصارف تجاری و خانگی طراحی شده است.
منبع آب افقی یا خوابیده
طراحی این مخازن، مناسب سطوح فاقد استحکام کافی و فضاهای کم ارتفاع می باشد و فشار در تمام سطح پخش خواهد شد. منبع افقی دارای پایه ی اتیلنی می باشد و به راحتی در جای خود ثابت می ماند. این منبع ها در اندازه های 100 الی 20000 لیتری تولید می شوند.
مخزن آب مکعبی
طراحی این منابع به گونه ای است که مناسب فضاهای کوچک و کم ارتفاع می باشد. مخازن مکعبی با ظرفیت بالا، اشغال حداقل فضا و تثبیت در جای خود،بسیار قابل توجه قرار می گیرند. این مخزن نیازی به پای نداشته و در اندازه های 100 الی 20000 لیتری به بازار عرضه میشوند.
مخازن آب آسان رو یا اسلیم
منبع آب آسان رو در حجم های متفاوت و شکل ظاهری مناسب فضاهای کوچک، کم عرض و باریک طراحی شده است. در مکان هایی مانند پشت درب ها، کنار دیوارها و راهروهای باریک و کم عرض از منبع آب اسلیم بهره میگیرند. قابلیت جابجایی آسان این منابع بسیار قابل توجه می باشد و قیمت آنها به علت ساختار متفاوت، از سایر مخزن ها بالاتر می باشد.
منبع آب زیر پله ای
گاهی به دلیل کمبود فضا، مخازن متفاوتی مانند منبع زیر پله ای طراحی میشوند که مخصوص فضاهای بلا استفاده ی زیر پله ها می باشند. به دلیل محدودیت فضای زیر پله، این مخازن در حجم 500 الی 1500 لیتر ساخته میشوند. در ساختمان ها و منازل مسکونی به منظور ذخیره ی آب و سایر مایعات بهره میگیرند.
منبع آب نیسان
منبع آب پشت نیسانی به منظور حمل آب توسط نیسان بار طراحی شده است. پایه های پلی اتیلنی مخصوص و شکل ظاهری مناسب، سبب جای گیری آسان این منبع در پشت نیسان می باشند. این مخازن به علت قرار گیری در مقابل نور خورشید و هوای آزاد، به صورت چند لایه و مقاوم در برابر امواج uv نور خورشید، طراحی شده اند. منبع آب نیسانی در حجم های 2000 الی 2500 لیتری، مناسب حمل آب شرب و مایعات بهداشتی دیگر می باشد.
منبع آب هوایی
در مناطق فاقد زمین های مرتفع یا ساختمان های با فشار ضعیف سیستم آبرسانی، از منبع آب هوایی به منظور ایجاد فشار آب استفاده می‌شود. این مخازن به منظور افزایش فشار سیستم آبرسانی، بر روی اسکلت فلزی محکم و بلند قرار می گیرند. منابع آب هوایی در اشکال کروی، مکعبی، استوانه ای و مخروطی در اندازه های 100 الی 20000 لیتری طراحی می شوند و در پادگان ها، سازمانها و ساختمان های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرند.
منبع آب قیفی
استفاده ی بهینه و کامل از متریال مورد استفاده در صنایع مختلف، اهمیت بالایی دارد. منبع آب قیفی یا مخروطی با طراحی منحصر به فرد، سبب خروج کامل مایع از مخزن می گردد. این منبع روی پایه قرار میگیرد و در اندازه های 200 الی 10000 لیتر، تولید می شود.
تعداد لایه های پلی اتیلن در کارایی و کیفیت مخزن مورد استفاده بسیار موثر می باشد. این مخازن به صورت تک لایه، دو لایه، سه لایه و چهار لایه طراحی می شوند.
مخازن پلی اتیلن تک لایه
این مخزن ها به دلیل استحکام پایین، اغلب به سفارش مشتری به صورت رنگی و سفید تولید میشوند. به دلیل عبور امواج نور خورشید از پلی اتیلن تک لایه، این منابع برای ذخیره ی آب آشامیدنی مناسب نمی باشند.
منبع آب دو لایه
این منبع به عنوان منبع دو لایه شناخته می‌شود و اغلب دارای دو لایه ی داخلی سفید رنگ و یک لایه ی بیرونی رنگی می باشد. این مخازن، به دلیل نفوذ مقداری بسیار ناچیز نور خورشید، ضد جلبک محسوب نمی‌شوند.
منبع آب سه لایه
منبع آب سه لایه از سه لایه ی اختصاصی ساخته می‌شود. بدین صورت که معمولا لایه ی اول و سوم سفید رنگ و لایه ی میانی به رنگ سیاه می باشد. لایه مشکی میانی مانع ورود اشعه و نور خورشید به درون Water reservoir و جلوگیری از رشد جلبک و باکتری می گردد. پلی اتیلن سه لایه به سبب ساختار اختصاصی، مناسب مخازن پشت بام، جلوی آفتاب، مکان های تاریک و نم دار، تانکر نیسان، منابع هوایی و منابع موجود در هوای آزاد می باشد.
منبع آب فوم دار چهار لایه
این مخازن در برابر مواد شیمیایی و دمای هوا بسیار مقاوم می باشند و اغلب به سفارش مشتری تولید میشوند. در مخزن پلی اتیلن فوم دار، از یک لایه فوم در مابین لایه های پلی اتیلن استفاده می کنند. این لایه سبب حفظ کیفیت و ساختار اصلی آب در دماهای بسیار بالا یا بسیار پایین می باشد.
مخزن آب فلزی
مخزن فلزی به منبعی می گویند که از متریال فلزی مانند استیل، فولاد و ورق گالوانیزه در ساخت و طراحی آنها بهره می گیرند. به دلیل اکسایش نسبی و واکنش پایین این فلزات با آب، تانکرهای فلزی از کیفیت بالایی برخوردار می باشند. این مخزن ها در ابعاد مختلف به صورت عمودی، افقی، مکعبی، هوایی و نیستانی طراحی و تولید میشوند.
مخازن آب گالوانیزه
منبع آب گالوانیزه و فولادی از اولین مخازن فلزی ساخته شده می باشند که اغلب در صنایع مختلف به منظور ذخیره ی آب و سایر مایعات مورد استفاده قرار میگیرند. ورق گالوانیزه، ورقه ی فولادی است که به وسیله ی فلز ضد زنگ روکش می‌شود.
مخزن آب استیل
آلیاژ استیل از ترکیب چند فلز آهن، نیکل، کروم و… ساخته شده است که دارای خاصیت ضد خوردگی و ضد اکسایش می باشد. به دلیل مقاومت استیل در برابر عوامل محیطی، از مخزن استیل به عنوان محل ذخیره ی آب شرب و مایعات صنایع خوراکی و صنایع غذایی بهره میگیرند.
ایزولاسیون داخل مخازن آب و سوخت
مخازن استوانه ای عمودی ذخیره آب
مخازن استوانه ای عمودی ذخیره سوخت
مخازن مکعبی ذخیره آب و سوخت
